BİR SÖZLÜĞÜN İRDELENMESİ
Sakarya Sakarya Üniversitesi, Türk Dili Bölüm Başkanlığı'nda Başkan Yardımcısı olan Dr. Serhat Demirel'in yazdığı Türkçe Telaffuz Sözlüğü'ndeki yanlışlar bitmek bilmiyor:Bir dilin telaffuzu tamamen seslerin söylenişi demektir. Dünyanın bütün dillerinde bu sesler temel olarak vokal ve konson diye ayrılır. Yazımdaki harfler de ünlü-ünsüz veya sesli-sessiz diye ayrılır. Bunu ilkokulu bitiren bütün öğrenciler bilir. Oysa Dr. Serhat Demirel tarafından yazılıp RTÜK tarafından bastırılan Türkçe Telaffuz Sözlüğü'nde, vokal-konson, ünlü-ünsüz, sesli-sessiz ayrımı tek bir cümleyle bile belirtilmeden, söyleyişe yer verilmiştir.
Sözlükte öncelik uzun okunan seslere verilmiştir ki bunların tamamı TDK’nin Türkçe Sözlüğü'nde ve RTÜK’ün 2007 yılında basılan ve yazarı Şener Mete olan Telaffuz Sözlüğü'nde zaten mevcuttur.
Şener Mete'nin hazırladığı Telaffuz Sözlüğü'nde Türkçedeki uzun sesler iki grupta ele alınmıştır: tam vokal (bir ses) uzunluk ve yarım vokal (yarım ses) uzunluk. Örneğin; acaba sözünün son a sesi yarım vokal uzunluğa sahiptir. Oysa RTÜK’ün önceki Telaffuz Sözlüğü’nün aksine olarak Serhat Demirel’in sözlüğünde acabaaa şeklinde son a sesi uzun olarak verilmiştir. Benzer biçimde ceylânın, ceylâaan; cürufun cüruuuf; defterdarın defterdaaar şeklinde uzatılacağı ortaya konulmuştur. Kısaca yarım uzunluk kavramının bu sözlükte olmadığını görüyoruz.
Telaffuz sütunu ile ilgili doyurucu bir açıklama bulunmamaktadır.
Sözlükle ilgili açıklamalarda fonetikten bahsedilmemektedir. Oysa telaffuz bütünüyle telaffuza dayanır.
Yine sözlükle ilgili açıklamalarda Sözlükbilim (Leksikografi) konusuna hiç girilmemiştir.
Bir dilin telaffuzu 2-3 sesin telaffuzu demek değildir. Üstelik Telaffuz Sözlüğü yazıyorsanız, dilin tüm seslerinin ele alınıp bu seslerle ilgili genel bir bilgi vermelisiniz.
BUNLAR DA KISA KISA
* Hıncal Uluç, Sabah, 13.10.2020: "Türkçe'yi sadece Anadolu, Yunus Emreler, Karacaoğlanlar, Pir Sultan Abdallar kullanırken..."
Ha ayıya kaval çalmışsın ha Hıncal Uluç'u uyarmışsın fark etmiyor! Daha önce uyarmıştık amma...
* Hürriyet, 09.11.2020: "İlaç devinden koronavirüs aşısıyla ilgili müjdeli haber!"
Müjdenin anlamının sevindirici haber olduğunu dünkü çaylak muhabirler öğrendi, bir zamanların amiral gemisinin editörleri öğrenememiş! Islak su, dişi tavuk, erkek horoz der gibi...
* Ali Karahasanoğlu, Yeni Akit, 18.11.2020: Sayıların yazılmasında kesirlerin virgül ile ayrıldığını anlatamadık gitti! Ali Karahasanoğlu önce doğru yazıyor: Mevduatın yüzde 56,7’si dolar... Sonra da yanlış: Mevduatın % 56.7’sinin dolar... La havle...
* Rahim Er, Türkiye, 22.07.2019: "Kıbrıs, Akdeniz’in Sicilya ve Sardunya’dan sonra üçüncü büyük adasıdır."
Merkezi Cagliari olan adanın ismi Sardunya değil Sardinya'dır. Bilindiği gibi sardunya, anavatanı Güney Afrika olan bir süs bitkisidir.
* Dr. Serhat Demirel, Türkçe Telaffuz Sözlüğü: "Kariyer:Mesleki uzmanlaşma, başarı."
Sözlük yazarlığına soyunan Demirel'in "Donanımı çok güvenli, polis veya asker taşıma aracı" anlamındaki "kariyer"den haberi yok. Ey medyanın dilsiz şeytanları konuşun/yazın artık!
* Hıncal Uluç, Sabah,12.11.2020: "Çalık'a en büyük teşekkürlerimden biri de Berat Albayrak'la tanışmama ve çok yakınlaşmamıza sebep olmasındandır."
"Sebep olmak" fiili olumsuz bir eylemde kullanılır. Cümlede kullanılması gereken fiil ise vesile olmaktır!
* Hıncal Uluç, Sabah: "Veyseller, Neşet Ertaşlar, Muzaffer Akgünler..."
Özel adlara eklenip aile, gil anlamı veren "-lar", "-ler" ekleri kesme ile ayrılmaz. (Örnek: "Ahmetler", "Mehmetler"....) Ancak benzerleri anlamı veren "lar", "ler" ayrılır. (Örnek: Fatih'ler).
BUGÜN TÜRKÇE İÇİN NE YAPTINIZ?
Saygılarımla,
Hüseyin Movit
Türkçe Gönüllüleri-Dil İzleme Grubu Kurucu Başkanı/Eleştirmen
