Bilim adamları askerlik yapmalı mı?
Önemli bilim insanlarını savaşlarda kaybetmek istemeyen İngiltere’de, başarılı ve parlak kariyer vaat eden bilim insanlarının askere alınmasını yasaklayan bir yasa var…İngiliz Henry Moseley, kendi döneminin en önemli fizikçilerinden biriydi.
Modern periyodik cetvelin temelini oluşturan atom numarası kavramını ortaya atmış, sanıldığı gibi elementlerin özelliğinin ağırlıkları ile ilişkili olmadığını, atom numarası ile ilişkili olduğunu göstermişti.
1887 doğumlu Moseley, bazı elementlerin yaydığı X ışınlarının spektrumlarını da incelemiş ve bu ışınların frekansı ile elementin atom numarası arasında bir ilişki olduğunu keşfetmişti.
Bu ilişki, Moseley Yasası olarak bilinir ve Bohr Atom Modeli lehinde önemli bir delil niteliği taşır.
Moosley hakkında bu kısa bilgiyi verdikten sonra, şimdi asıl konumuza geçelim.
Moseley'in ölümü, İngiltere'nin askerlikle ilgili yasalarının değişmesine neden oldu.
Birinci Dünya Savaşı başladığında Moseley, Oxford Üniversitesi'ndeydi. Üniversite'deki görevini bırakıp gönüllü olarak İngiliz ordusuna katıldı.
Sekiz aylık eğitimin ardından, Nisan 1915'te Osmanlı'ya karşı savaşması için Çanakkale cephesine iletişim mühendisi olarak getirildi. 10 Ağustos 1915'te, bir Türk keskin nişancı tarafından öldürüldü.
İngiltere böylece Çanakkale'de savaşı kaybetmekle kalmadı, aynı zamanda bir Nobel Ödülü kaybetti.
Moseley ölmeseydi, 1916 yılında, çok yüksek olasılıkla Fizik Nobel Ödülü'nü alacaktı. O yıl olmasa da, Moseley'in hayatta olması halinde Nobel Ödülü'nü kazanacağına kesin gözüyle bakılıyordu.
Nitekim Moseley'in çalışmalarını devam ettiren İsviçreli fizikçi Manne Siegbahn, 1924 yılında Nobel Ödülü'ne layık görüldü.
Onun ölümü, İngiltere'nin askerlikle ilgili yasalarının değişmesine neden oldu.
Moseley'den sonra başka önemli bilim insanlarını gelecekteki savaşlarda kaybetmek istemeyen İngiltere, başarılı ve parlak bir kariyer vaat eden bilim insanlarının askere alınmasını yasaklayan bir yasa hazırladı.
Buna göre önemli bir bilim insanı, istese de artık savaşta askerlik yapamaz…
Nasıl algılamamız gerektiğini, dış dünyamız belirliyor…
1970’li yılların sonlarında, Paris’in yoksul banliyölerinden birinde çalışan bir ilkokul öğretmeni, altı yaş civarlarındaki birinci sınıf öğrencilerine resim yapmalarını söyler. Konu bulmakta zorlandıklarını görünce, “bir balık resmi yapın” der.
Bir süre sonra çocuklardan birinin, önündeki kağıda sarı bir dikdörtgen yaptığını görür. Öğretmen şaşkındır, çocuk ise kendinden emin.
Çünkü çocuk için; marketlerin dondurulmuş gıda bölümünde satılan, uygun fiyatı ve kolayca yenmesi nedeniyle birçok ailede tüketilen, kılçığı çıkartılıp dört köşe kesilerek galeta ununa bulanmış, kızarınca rengi sarıya dönen bir “yiyecektir” balık…
Kendi evrenimizin gerçekliği böyle bir şey...
Kim olursak olalım…
Nasıl algılamamız gerektiğini, dış dünyamız belirliyor.
