28.01.2010
Saat: 11:43
Saat: 11:43
Medyaloji, MTM işbirliğiyle 2009 yılının medya dünyasını mercek altına aldı: Geçtiğimiz yıl medya dünyasında neler yaşandı? Trendler nasıl bir seyir izledi? Ne konuşuldu, neler tartışıldı? Medya nereye doğru ilerliyor?
Medyaloji, MTM işbirliğiyle 2009 yılının medya dünyasını mercek altına aldı: Geçtiğimiz yıl medya dünyasında neler yaşandı? Trendler nasıl bir seyir izledi? Ne konuşuldu, neler tartışıldı? Medya nereye doğru ilerliyor? İşte 2009 yılında medya ile ilgili kayda geçen gelişmeler ve değişimler…
“GELENEKSEL MEDYA, YERİNİ SOSYAL MEDYAYA MI BIRAKIYOR?” TARTIŞMALARI
Dünyayı hızla etkisi altına alan ve popülaritesi günden güne artış gösteren “sosyal medya”, Türk medyasının da yakın markajındaydı. Sosyal medyanın, geleneksel medyanın yerini alıp almayacağına ilişkin tartışmalar sıkça gündeme geldi. Yeni neslin teknoloji tutkusu ve değişim sinyalleri vermeye başlayan okuma alışkanlıkları nedeniyle yıldızı parlayan sosyal medyadaki gelişmeler, yılın en dikkat çekici gelişmeleri arasında yer buldu.
Değişen okuma alışkanlıkları, kısa ve öz haberlere artan ilgi, internet kullanımının artması gibi gelişmeler, günden güne daha çok konuşulmaya başlandı. Yayıncılık alanındaki iddiasıyla dikkat çeken sosyal paylaşım sitesi Twitter’ın Türkiye’de de kullanımının artmaya başlaması ve yazarların bu mecraya gösterdikleri ilgi, sosyal medyanın yakın markaja alınmasında önemli unsurlar olarak kayda geçti.
TİRAJLAR DÜŞÜYOR, PEKİ, GAZETELERİN GELECEĞİ NE OLACAK?
İnternet hızının artması, teknolojideki gelişmeler, internet medyasına ilginin artması ve mobil iletişimin gelişmesi gibi etkenlerin gazetelerin tirajlarına yansıması, yılın en çok konuşulan medya gelişmeleri arasında yerini aldı.
Tirajlarını artırmaya çalışan yayınlar, büyük promosyon çalışmalarına imza attılar. Promosyon yarışı, tirajları dönemsel olarak etkilediyse de, gazetelerin kalıcı çözüm arayışları ve konuyla ilgili tartışmalar, yıl boyunca devam etti.
GAZETELER, İNTERNETTE ÜCRETLİ İÇERİK YAYININA DOĞRU KAYIYOR
Yurtdışındaki gazetelerin de tiraj düşüşü yaşaması, bazı gazetelerin basılı yayıncılığı bırakması ve internette ücretli içerik yayınına başlayacaklarına ilişkin açıklamaları, Türk medyası tarafından da yakından takip edildi.
Dünyanın en büyük medya patronu Rupert Murdoch, bir yıl içinde bütün gazete ve televizyonlarının internet sitelerini paralı hale getirmek istediğini açıkladı. Kaliteli gazeteciliğin pahalı olduğunu söyleyen ABD merkezli News Corporation şirketinin sahibi Murdoch’ın bu açıklamasının hemen ardından Financial Times’ın genel yayın yönetmeni de benzer bir açıklama yaparak, “12 ay içinde tüm büyük haber siteleri paralı hale gelecek” dedi. New York Times da çok yakın bir tarihte aylık 5 dolara tüm okuyucularına internet sitesine sınırsız erişim hakkı tanıyacağını duyurdu.
Türkiye’de, ücretli içerik yayınıyla ilgili ilk adımı Referans gazetesi attı. Yıl sonunda içerik paylaşımını ücretli aboneliğe dönüştüreceğini açıklayan Referans’ın ne kadar başarı sağlayacağı, diğer yayınların stratejilerinde de önemli bir oynayacak.
YENİ TRENDLER, YAYINLARIN REKLAMLARINDA DA KENDİNİ HİSSETTİRDİ
İnternetin gelişmesiyle beraber geleneksel medyanın da değişim eğilimi kendini en çok, geçtiğimiz yıl yayın hayatına başlayan Habertürk gazetesi ile gösterdi. Fatih Altaylı yönetimindeki gazete, her gün 5 ayrı gazete olarak yayınlanması (Habertürk, HT Ekonomi, HT Spor, HT Magazin, HT İstanbul), parlak kağıt baskısı ve farklı ölçüsüyle de dikkat çekti.
Hürriyet gazetesi ise yıl sonunda yayına giren yeni imaj reklamında, Nil Karaibrahimgil ve Zuhal Olcay ile değişen trendleri yakalayan bir gazete olduğunun altını çizdi. Geleneksel medya ile sosyal medyayı birleştirdiğine ve çağı yakaladığına vurgu yapan gazete, önümüzdeki günlerde bu alanda yapacağı çalışmaların da sinyallerini verdi.
Medya organlarının reklam filmlerinde dikkat çeken detaylar;
Mutfakta, yazar kadrosuyla, gazeteciliğin ve ustalığın tarifini veren Habertürk gazetesini, yine başka bir açıdan haberciliğin ne olduğunu ve ne olmadığını anlatan reklamıyla ATV Haber ekibinin filmi izledi. Zaman gazetesinin ‘önyargıları kırmak’ temasıyla başlattığı yeni dönemin yeni filminde önyargılar, insanların etrafını çevreleyen görünmez duvarlar olarak temsil edildi. ‘Önyargılarımız… görünmeyen duvarlarımız. Yıkmanın zamanı gelmedi mi?’ cümlesiyle dikkat çeken reklam, yılın en çok konuşulan reklam filmlerinden biriydi. Yayın hayatına başladığı 2007 yılından bu güne, tartışma yaratan haberleriyle sıkça gündeme gelen Taraf gazetesi, Temmuz ayında yayına giren imaj reklamıyla, yılın en çok konuşulan filmlerinden birine imza attı. Gazetenin ‘düşünmek taraf olmaktır’ sloganı, reklam filminde ‘Ben Tarafım’ sloganına dönüştü. Gazetenin reklam filminde, hedef kitlesini, Türkiye’de yaşanan haksızlık ve yanlışlıkların tavrı, tepkisi, tepkilisi, teşebbüsü, tecellisi, tercümesi, tabiri, tarifi, tarafı’ olarak konumlandırması da dikkat çeken detaylardan biriydi. Cumhuriyet gazetesinin 29 Ekim’e özel hazırladığı bulmaca gibi reklamı, “Soldan sağa, yukarıdan aşağıya, neyi kutluyoruz?” reklamının yanıtı, ertesi gün yayınlanan gazetede yer alan bulmacada “Cumhuriyetinize sahip çıkın” cümlesiyle verildi.VİZYON AÇAN İKİ YENİ GAZETE FORMATI
Geçtiğimiz yıl yayına başlayan ve türlerinin ilk örnekleri olan Almanya’daki “Niiu” gazetesi ile Portekiz’deki “I” gazetesi, değişen medyanın önemli örneklerinden... Bu gazeteler, okuyucu alışkanlarının değişmesiyle beraber medyanın bu değişime verdiği başarılı yanıta örnek oluşturuyor ve medyada beklenen yeni yapılanmanın da sinyallerini veriyor.
Niiu gazetesi: Kasım ayında Berlin'de yayın hayatına başlayan “Niiu”, "New" sözcüğünden türetilmiş. Niiu, abonelik sistemiyle çalışıyor ve her okura farklı gazete sunuyor. Gazetenin hazırlanma şekli de farklı: Almanya'nın, Avrupa'nın, hatta dünyanın tüm gazetelerinin ve ajanslarının haberleri, yorumları, röportajları, dizileri bir havuzda toplanıyor. Her okur bu havuzdan istediklerini seçiyor. "Niiu"nun tercümanları ve editörleri de seçilen malzemeden o okura 24 sayfalık özel gazete hazırlayıp, ertesi sabah kapısına bırakıyor. İnternet ile gazetenin evliliğinin ürünü olan "Niiu"yu ilginç kılan şey, elektronik medyanın yazılı basının sonunu getireceği iddialarına güçlü bir yanıt, daha doğrusu yalanlama olması. I gazetesi: Mayıs ayında Portekiz'de hayata geçirilen "I" adlı gazete de yeni medyanın önemli örneklerinden biri. İnternet sonrası dönemin gazetesi diyebileceğimiz "I"da da klasik bir gazetede olduğu gibi haberler sınıflandırılıyor. Dört başlıktan oluşan sınıflandırma ise şöyle; Görüşler ve Yorumlar, Radar (günün aktüalitesi kısa haberlerle veriliyor), Zoom (gündemin önemli maddeleri uzun, ayrıntılı ve derinlemesine yazılarla işleniyor) ve Dahası (spordan siyasete kadar her türlü -kısa- haber sayfalara dağıtılıyor). Yeni bir "Okur kuşağı" yaratma iddiası taşıyan "I" henüz birkaç aylık olmasına rağmen, "Avrupa'da yılın gazetesi" seçildi.YAYINLARIN ALDIĞI UYARI VE CEZALARDA BÜYÜK ARTIŞ
RTÜK’ün yayın kuruluşlarına verdiği cezalar 2008 yılına göre %18 oranında artış göstererek, 846’ya yükseldi. RTÜK’ün, 2009 yılında kuruluşlara uyguladığı ceza ve müeyyidelerin çoğunluğu, reklam ihlalleri nedeniyle oldu. RTÜK tarafından yıl içerisinde toplam 489 uyarı cezası istendi. Üst Kurul, 205 yayın kuruluşundan savunma istenmesine karar verirken, 94 program durdurma, 54 para cezası, 3 gelir getirici yayın yasağı ve 1 geçici yayını durdurma cezası verdi.
RTÜK'ün geçen sene müeyyide kararlarının yüzde 28'ini reklam yayınlarıyla ilgili cezalar oluşturdu. İhlal edilen yayın ilkeleri esas alındığında ise RTÜK tarafından 2009 yılı içerisinde verilen müeyyidelerin yoğunlaştığı ihlaller şöyle dağılım gösterdi:
Reklam ihlallerine ilişkin ihlaller: 241 Çocukların ve gençlerin fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini zedeleyecek türden programları onların seyredebileceği zaman ve saatlerde yayınlamaya ilişkin olarak yapılan ihlaller: 81 Kişilerin manevi şahsiyetlerine eleştiri sınırları ötesinde saldırıda bulunulan yayınlarla ilgili ihlaller: 30 İnsan onuruna ve temel insan haklarına aykırı yayınlarla ilgili ihlaller: 26 Bilgi iletişim telefonları yoluyla yapılan yarışmalar, çekiliş, lotarya ve anketlerden kaynaklanan ihlaller: 24 Şiddet kullanımını özendiren yayınlardan kaynaklanan ihlaller: 22 Toplumun milli ve manevi değerlerine, Türk aile yapısına aykırı yayınlara ilişkin ihlaller: 19 Türkçe'nin özensiz kullanımına ilişkin ihlaller: 18 Yargı kararıyla kesinleşmediği halde kişileri suçlu gibi gösteren ya da kişileri suç işlemeye yönlendirecek yayınlar nedeniyle 15, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayınlardan kaynaklanan ihlaller: 14 Türk milli eğitiminin temel amaçlarına ve milli kültürün geliştirilmesine aykırı yayınlara ilişkin olarak yapılan ihlaller: 14. Yılın en çok yankı bulan cezaları
Yıl boyunca yayın kuruluşlarına verdiği uyarı ve cezalarla gündemde olan RTÜK’ün, en çok konuşulan ceza ve uyarılarından bazıları ise şöyle;
RTÜK; Bostancı’daki çatışma ile ilgili 35 yayın kanalından 33’üne ceza verirken, Star TV ve TVNET’e ise ilkeli yayınlarından ötürü tebrik ve takdirlerini iletti. Kanal D’de ekrana gelen Aşk-ı Memnu ve Bir Bulut Olsam adlı diziler de ‘yer verdikleri sevişme sahneleri’ nedeniyle uyarı cezası aldı. Sunuculuğunu Pınar Altuğ ve Erol Evgin'in yaptığı ‘Bir Şarkısın Sen’ adlı yarışma programı nedeniyle ATV’ye, “Süper Kulüp” adlı magazin programında sunucu Pelin Sueda’nın ekrana bikini ile çıkması ve ’Öpüşün Barışın, Pop Star ve Evlilik Kararı’’ adlı skeçleri nedeniyle de ’Olacak O Kadar’ adlı programları nedeniyle FOX TV’ye, Yüzünü siyaha boyayıp ekrana çıkan ve ABD Başkanı Obama'ya seslenen spiker Gökhan Taşkın’a, ‘’Farklı renkteki insanları aşağıladığı’’ gerekçesiyle Flash TV’ye, “A Shot At Love With Tila Tequila” isimli lezbiyen yarışmacıların yer aldığı program nedeniyle MTV müzik kanalına, Yayınladığı prezervatif reklamlarının çocukların TV izlediği saatte ekrana gelmesi ve ‘Darbeye övgü’ yayınları gerekçesiyle CNNTürk’e, (Türkiye’de ilk kez, darbeye övgü gerekçesiyle bir TV kanalına ceza verildi.) ‘Mavi Şeker’ adlı programda yayınlanan bir klipte yer alan, ”Yerim senin memelerini, kahve fincanı gibi, ıh ıh, ooh” sözleri nedeniyle ATV’ye, 3G teknolojisi tanıttığı (Turkcell ve Vodafone Genel Müdürlerinin, kendi firmalarının reklamlarını yaptığı) gerekçesiyle Kanal 24 ve CNN Türk'e, Ana Haber Bülteni’nde Uğur Dündar’ın ''Çankaya köşküne kurşungeçirmez cam takıldı'' haberinde gizli reklam yapıldığı gerekçesiyle Star TV’ye, Şarkıcı Deniz Seki’nin Bizden Kaçmaz" adlı programda "Kişilik haklarına ve özel yaşantısına saldırı" gerekçesiyle FOX TV’ye, 'Ekstra paket' tanımı içinde ek ücret ödenerek izlenen kanalda yayınlanan “8 mm 2” ve “Wild Things 3” adlı filmler nedeniyle Digitürk'ün Moviemax adlı sinema kanalına, 1980 darbesinden sonra yaşananları konu alan “Bu Kalp Seni Unutur mu?” dizisindeki işkence sahnelerinin fazla olması nedeniyle Show TV’ye, ’Güzel Haberler’ isimli programın sunucularından biri olan Müjde Ar’ın cinsel içerikli konuşmalarının çocukların ve gençlerin fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişimini zedeleyecek türden olduğu gerekçesiyle NTV’ye ceza verildi. İzleyiciler en çok yerli dizileri şikayet etti
2009 yılında, izleyiciden RTÜK’e ulaşan şikayetlerin büyük çoğunluğu yerli diziler ile ilgiliydi. Gelen şikayetlerin yüzde 20'si diziler üzerinde yoğunlaşırken, seyirci, bazı yerli dizilerin 'Türk aile yapısı ve ahlaka aykırı' olduğu görüşünü savundu.
RTÜK'e yapılan şikayetlerde yerli diziler ilk sırayı alırken, bu şikayetlerin yüzde 13'ü yarışmalar, yüzde 10'u reklam kuşakları, yüzde 9'u eğlence programları, yüzde 6'sı güncel programlar, yüzde 6'sı haber bültenleri ve yüzde 5'i de yorum programlarına dağılım gösterdi.
En çok şikayet alan dizi Aşk-ı Memnu olurken, bu diziyi Kurtlar Vadisi Pusu ve Tek Türkiye dizileri izledi. Tüm yerli diziler hakkındaki şikayetlerin yüzde 25'i, 'Aşk-ı Memnu' dizisine geldi.
Ayrıca, gündüz kuşağını en çok izlenen yapımlarından Yemekteyiz ve izdivaç programları da en çok şikayet alan yapımlar arasındaydı. En çok şikayet edilen programlar arasında Bir Şarkısın Sen ve Mehmet Ali Erbil’le 50 Sarışın adlı yapımlar da üst sıralarda yerlerini aldı.
SOSYAL PAYLAŞIM SİTELERİNE GETİRİLEN YASAKLAR ARTTI
Mahkeme kararıyla bazı sosyal paylaşım ve haber sitelerine erişimin engellenmesi, geçtiğimiz yıl sıkça gündeme gelen konulardan biri oldu. Erişimi engellenen siteler arasında ilk sıraları ise video paylaşım siteleri aldı. Youtube, Last.Fm, MySpace, firatnews.com, Truveo Türkiye, Dailymotion.com, Akıllı.tv ve GoogleSites zaman zaman erişime engellenen sitelerden başlıcalarıydı.
REYTİNG ÖLÇÜMÜ, ADRES DEĞİŞTİRDİ…
Reyting ölçümlerinin hatalı yapıldığı gerekçesiyle yıl boyunca nabzın yükseldiği çeşitli tartışmalar yaşandı. Toplum açısından faydasız, niteliksiz, kalitesiz birçok yapımın, ’En çok izlenen’ programlar arasında yer aldığı iddiasıyla TRT’nin başlattığı hukuk mücadelesinin ardından, Rekabet Kurulu’nun raporu doğrultusunda TİAK’ın 2011 yılında reyting ölçümünün AGB Nielsen tarafından yapılmayacağını duyurması, yılın önemli başlıkları arasında yerini aldı.
TRT’nin ardından başka kanalların da AGB Nielsen’in ölçüm sisteminden çıkma kararı alması ve alternatif ölçüm sistemleri arayışı konuyu yıl boyunca sıcak tuttu.
YEREL MEDYA EĞİTİM SEMİNERLERİNE İLGİ BÜYÜK…
Başbakanlık Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü (Byegm), tarafından düzenlenen "Yerel Medya Eğitim Semineri", geçtiğimiz yılın önemli başlıkları arasındaydı. Türkiye’nin çeşitli illerinde düzenlenen eğitimler, basın mensuplarından yakın ilgi gördü.
MEDYA DÜNYASINDAKİ BÜYÜK SİRKÜLASYON NABIZLARI YÜKSELTTİ…
Ekonomik kriz, pek çok sektörde olduğu gibi medyada da etkisini gösterdi. Geçtiğimiz yıl boyunca sirkülasyon hızıyla en fazla dikkat çeken mecra TV kanalları olurken, onu ikinci sırada gazeteler takip etti. Yıl içerisinde en yüksek sirkülasyon muhabir kadrosunda yaşanırken, ikinci sırada ise köşe yazarları yer buldu.
Geçtiğimiz yıl kadrosunda en çok değişim yaşanan yayınlar ise sırasıyla, yayın hayatına yeni başlayan Habertürk Gazetesi, Habertürk TV, Sabah Gazetesi, ATV, Akşam ve Hürriyet oldu.
GASTE VE 20 DAKİKA’NIN ÖMRÜ KISA OLDU
Tabloid boyutta hazırlanan ve sabah saatlerinde İstanbul’un işlek merkezlerinde ücretsiz olarak dağıtılan Gaste ile Doğan Grubu’nun 20 Dakika gazeteleri, 2008 yılında yayın hayatına hızlı bir başlangıç yapmışlardı. Okuma oranlarının arttırılmasını ve yeni bir reklam mecrası yaratılmasını hedefleyen her iki gazete de umduğunu bulamadı. Geçtiğimiz yıl, Gaste’nin ardından 20 Dakika da yayın hayatına son verdi.
2009’DA “İZDİVAÇ” PROGRAMI PATLAMASI YAŞANDI
Gelin-kaynana, Biri Bizi Gözetliyor gibi özel hayatı irdeleyen yapımların ardından, evlenmek isteyenlerin umut kapısı olan izdivaç programları, 2009’un TV yayıncılığında yeni bir trend olarak kayda geçti. Esra Erol ile Flash TV’nin öncülüğünü yaptığı izdivaç programı, gördüğü yüksek ilginin ardından diğer kanallarda da bir furyaya dönüştü. Popülaritesi hızla artan Esra Erol’un programı ATV’ye transfer olurken, Kanal 1, Star TV ve Fox TV de gündüz kuşağını benzer yapımlarla doldurdu.
Reyting ve reklam payını artırmaya çalışan kanalların kızgın rekabetine sahne olan izdivaç programları, bir yandan programa katılanlar ve izleyenler üzerindeki olumsuz etkileriyle sıkça tartışılırken, bir yandan da programlarda yaşanan çarpıcı olaylar ile gündemdeki yerini korudu.
DOĞAN MEDYA GRUBU PATRONU İLE BAŞBAKAN ARASINDA YAŞANAN ÇATIŞMALAR YILA DAMGASINI VURDU
Geçtiğimiz yıl medya dünyasında en büyük yankı bulan konu, Doğan Medya Grubu patronu Aydın Doğan ile Başbakan arasında yaşanan tartışma sonrasında, grubun vergi borçları nedeniyle yakın markaja alınması oldu. Zorlu bir süreçten geçen ve aldığı çok büyük vergi cezalarıyla gündeme oturan medya grubu, basın özgürlüğü tartışmalarını da yeniden alevlendirdi.
