Haber teknolojisi…
New York Times’ın sloganı, “basılmaya uygun tüm haberler”dir. “Tüm” haberler değil, basılması uygun tüm haberler…
Toplumu “haber teknolojisi” aracılığıyla manipüle etmek, haber profesyonellerinin iyi bildiği bir iştir.
Bir haberi resimli ya da resimsiz sunmak, belirli sıfatları kullanmak, her habere ayrılacak süre, bütün bunlar bizim haberi nasıl algıladığımızı etkiler.
İnsanları bu manipülasyon yöntemlerinden koruyacak önlem yoktur.
Bu yöntemler gizli değildir. Ancak bu manipülasyon yöntemlerinden haberdar edilsek bile, bu bilgi de büyük olasılıkla, aynı hızla verilen tüm öteki haberlerle birlikte unutulup gidecektir.
Bir başka teknolojik gelişme, haberlerin giderek yazılı olmaktan çok, görsel ve işitsel yöntemlerle iletilmesidir. İnternet gazetelerinin devreye girmesi, basılı gazetenin güncel haber aracı olarak ortadan kalkması ihtimalini doğurmuştur.
Basılı gazetenin avantajı, insanın her zaman geriye dönme, belli bir haberi yeniden okuma, yanında bulunan birine gazeteden alıntı yapma, hatta bir iki kez dikkatle okuyup düşündükten sonra, yayın yönetmenine bir mektup yazma şansı tanımasıdır.
Yeni teknoloji, her an değiştirilip tazelenen haberlerle buna son vermektedir. Haberler birbiri ardına uçup gitmelidir, çünkü vakit nakittir.
Gündüz Vassaf’ın 1986 yılında medyaya dair yaptığı yukarıdaki yorumları ve o yıllardaki saptamaları, bugün eskisinden de geçerli. O zamanlar birçokları için teori gibi görünen bu değerlendirmeler, bugün içinde yaşadığımız gerçekler olarak karşımızda duruyor.
Haber satmak büyük çapta bir iş…
Gazeteler, radyo, televizyon ve internet haber portalları aracılığıyla ne kadar çok haber satılırsa, bunların sahiplerine o kadar çok kar getirir. Haber olmasa, reklam olasılığı da düşük olur; reklam ise kurumun karlılığının artması demektir.
Matbaa, kitle haberleşmesinin başlangıcını oluşturdu. Bu sayede, kamuya ulaşan enformasyonun standardize edilmesinin yanı sıra, yöneticilerin, bu enformasyonun kaynağını denetleyerek içeriğini belirlemelerine fırsat verdi. Baskı teknolojisi daha çok insanın, daha çok haber almasına imkan tanırken, sansür ve denetleme araçlarını da sağlamış oldu.
Örneğin, New York Times’ın sloganı, “basılmaya uygun tüm haberler”dir.
Bakınız, “tüm” haberler değil, ancak basılması uygun tüm haberler…
Baskı makinelerinden önce haberler, dilden dile dolaşırdı. Bir bakıma insan sayısı kadar gazete ve gazeteci vardı. Olaya tanık olanların anlattıkları ve tepkileri, insanların kolektif enformasyon kaynağı oluyordu. Haberler, gerçekten insanlar tarafından, insanlar için veriliyordu.
Medya uzmanları ve teknoloji, kurulu düzenin haberler ve enformasyon üzerindeki denetimini kolaylaştırdı. Kitle iletişim araçları ve enformasyon denetimi yoluyla dünya hızla tekdüzeleşiyor.
Diller, kültürler, besin maddeleri, giysiler ve düşünce kalıpları, yerlerini tekil güçlere bırakıyor, biz de onları edilgen bir biçimde kabul ediyoruz.
Yazmak, kaydetmek ve yazdıklarımız üzerine düşünmek önemli. Bilgi ve haber selinin tutsaklığından, ancak kendi haber ve düşüncelerimizi yazmakla, paylaşmakla kurtulabiliriz. Bu, yalnızca olup bitenler üzerinde bize düşünme olanağını sağlamayacak, aynı zamanda, gelecek kuşaklara bizler tarafından hazırlanmış bir açıklama niteliği taşıyacaktır.
Bu günlerde “vatandaş gazeteciliği” revaçta...
Gündüz Vassaf hoca ise yaklaşık 35 yıl önce, vatandaşa neredeyse “köşe yazarlığı”nı tavsiye edip konunun öneminin altını çizmiş…
