Hüseyin MOVİT

GEL ÇIK İŞİN İÇİNDEN

"Rüşvet" kelimesinin anlamları:

Ali Püsküllüoğlu
Arkadaş Türkçe Sözlük (8.Baskı)
peşkeş a.Far. esk. 1 armağan 2 tar. özellikle hükümdarların birbirine
yolladığı ya da hükümdarlara sunulan armağan. peşkeş çekmek 1)
verilmemesi gereken bir şeyi uygunsuz bir amaçla ya da yersiz olarak
birine vermek. 2) başkasının malını bir başkasına bağışlamak.

Dil Derneği     

Türkçe Sözlük   (2. Basım)
peşkeş a. Far. esk. Armağan. peşkeş çekmek başkasının malını birine
bağışlamak; verilmemesi gereken bir şeyi uygunsuz bir erekle ya da
yersiz olarak birine vermek: Benim malımı elâleme ne hakla peşkeş
çekersin? Benim kimseye peşkeş çekecek malım yok.

İsmet Zeki Eyuboğlu 

Türk Dilinin Etimoloji Sözlüğü  4. Basım: Mayıs 1998 s.555
PEŞKEŞ, fars. pîşkeş ( öne çekilen, öne alınan, öne getirilen)den
peşkeş (birinin önüne sürülen, sunulan, bir işin yapılmasını sağlamak
düşüncesiyle gözde çıkarılan, ödün.)  

Güncel Türkçe Sözlük, 

Türk Dil Kurumu, 07.11.2020

peşkeş,  isim, eskimiş, Farsça pīşkeşYaranmak amacıyla uygunsuz olarak verilen şey. peşkeş çekmek1. başkasının malını birine bağışlamak.2. verilmemesi gereken bir şeyi uygunsuz bir amaçla veya yersiz olarak birine vermek.

Kubbealtı Lugatı

PEŞKEŞ i. (Fars. pіş “ön” ve keş “çeken” ile pіş-keş “öne çekilen şey”den) [Kelime Türkçe’den Balkan dillerine de geçmiştir] Hediye, armağan [Eskimiştir]: Hele peşkir gibi peşkeşleri artık sorma / İki baş manda, birer tay, dana, top top dokuma (Mehmet Âkif’ten). Son ayda Londra müzâkereleri ispat etti ki Yunanistan hem bîtap hem de fütûhat peşindedir ve bu fütûhâtı kendi emeğiyle değil, tâ 1821’den beri olduğu gibi devletlerden hediye ve peşkeş yoluyle koltukta olarak elde etmek için debeleniyor (Yahyâ Kemal). Venedik Cumhûriyeti muayyen vergiler ve hesapsız peşkeşler ödemeye mecbur edilmiş (Sâmiha Ayverdi).

BİR SÖZLÜĞÜN İNCELENMESİ
Sakarya Üniversitesi’nden Dr. Serhat Demirel’in yazdığı ve RTÜK’ün bastığı Türkçe Telaffuz Sözlüğü'ndeki binlerce yanlışı yaza yaza bitiremiyoruz. Sözlükte mahana diye bir kelime var. Önce lahana zannediyorsuz. Sözlüğe göre halk ağzıymış. Bir kelimenin halk ağzında olması için ya bilmecede, ya manide ya bir halk türküsünde, kısaca halk kültürünün bir kaynağında yer alması gerekir. Oysa böyle bir söz hiçbir kaynakta yer almıyor. Yalnızca Artvin yöresinde söylendiği anlaşılıyor. 

Gazetecilerin bugüne kadar tarihteki hiçbir haberde yer almayan bu sözün RTÜK sözlüğünde yer almasının anlamını çözemedik.

"Esmayı Hüsna" diye bazı sözlüklerden aynen aldığı kavramın doğrusu, "Esma ül hüsna"dır. Bazı sözlüklerin eksik ya da yanlış olduğunu öne süren Dr. Demirel, anlaşılıyor ki bazı İslamı kavramları tam olarak bilmiyor.

Bir Hristiyan'a, minaredeki müezzinin ne söylediğini sorsanız, dinleyerek deşifre eder. Dr. Demirel’e göre müezzin minareden "hayal" diyor. Ezanın bir bölümü için aynen şöyle yazıyor: "Hayal –el salah" Hayye sözünü hayal sanıyor. Ezanın diğer satırını da şöyle ifade etmiş: "Hayyel –el felah"...

Muhammed’i muhemmed diye yazan birinden ne beklersiniz? Ama RTÜK böyle bir kişiye sözlük yazdırmış… 

Bravo.

KISA KISA

* Zeki Ceyhan, Millî Gazete, 20.02.2017: "Kantarın topuzu"

Zeki Ceyhan da kantarın topuna kantarın topuzu diyor!

* Müge Anlı, atv, 09.10.2020/10.15: "Bir tane adam geldi..."

Müge Anlı'nın öğreneceği yok. İnsanlardan taneyle bahsedilmez!

* İbrahim Sadri, atv, 04.10.2020/9.00: "Dört tane yavru köpek..."

Tane kelimesi nesneler için kullanılır: Üç tane kalem, iki tane defter...

* Mevlüt Tezel, Sabah, 03.10.2020: "Daha ağır cezalar konmalı."

Cezalar kuş olmadığı için uçmadığı gibi konmaz da..." Doğru yazım: "Daha ağır cezalar konulmalı."

* Mevlüt Tezel, Sabah, 03.2020: "Daha ağır cezalar konmalı."

Cezalar kuş olmadığı için uçmadığı gibi konmaz da..." Doğru yazım: "Daha ağır cezalar konulmalı."

BUGÜN TÜRKÇE İÇİN NE YAPTINIZ?

Saygılarımla,
Hüseyin Movit
Türkçe Gönüllüleri-Dil İzleme Grubu Kurucu Başkanı/Eleştirmen